27 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1831
Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ
Του Ιωάννη Δ. Κουζίου,
Istorikoxronologio.blogspot.com
ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ-ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1831
Μετά τα γεγονότα του Πόρου και την ανατίναξη της φρεγάτας «Ελλάς» τον Αύγουστο του 1831, από τον ναύαρχο Μιαούλη, οι επιθέσεις των στασιαστών εναντίον του Κυβερνήτη ήταν εντονότερες. Τρομοκρατικές ενέργειες και επεισόδια ξεσπούσαν σε διάφορα μέρη της χώρας και η κατάσταση στο Ναύπλιο ήταν αρκετά άσχημη. Υδραίικα πλοία επιτέθηκαν στα νησιά Κέα και Κύθνο θέλοντας να τα τιμωρήσουν γιατί ήταν υπέρ του Κυβερνήτη[1]. Επίσης πλοία της Ύδρας ενίσχυσαν με πολεμοφόδια και ζωοτροφές τους Μανιάτες στασιαστές στο Λιμένι με σκοπό οι τελευταίοι να εκστρατεύσουν εναντίων των κυβερνητικών στρατευμάτων και διασχίζοντας την Πελοπόννησο να φθάσουν στο Ναύπλιο[2]. Ο Ηλίας Κατσάκος Μαυρομιχάλης εισέβαλε στην Καλαμάτα, την κατέλαβε και την φορολόγησε με την συνδρομή των υδραίων, αλλά και την υποστήριξη Άγγλων και Γάλλων αξιωματικών. Οι Μαυρομιχαλαίοι είχαν μεγάλες οικονομικές αξιώσεις -λόγω της μεγάλης τους προσφοράς στην απελευθέρωση της πατρίδας- τις οποίες αδυνατούσε να εξυπηρετήσει ο Καποδίστριας υπό τις παρούσες τραγικές οικονομικές συνθήκες και έτσι αποφάσισαν να ικανοποιήσουν μόνοι τους τα αιτήματά τους παρακρατώντας τις προσόδους κάθε επαρχίας[3]. Ανάλογες αξιώσεις είχαν και οι πλοιοκτήτες της Ύδρας, για τις ζημιές που είχαν υποστεί τα πλοία τους στον αγώνα. Ο Κυβερνήτης αναγνωρίζοντας το δίκαιο αίτημά τους, τους υποσχέθηκε να τους αποζημιώσει και αυτούς, όταν όμως η οικονομία της χώρας θα μπορούσε να ανταποκριθεί. Αυτοί όμως απαιτούσαν τις αποζημιώσεις άμεσα, παραγνωρίζοντας την τραγική οικονομική κατάσταση της χώρας. Η συμπεριφορά τους θυμίζει περισσότερο μισθοφόρους, παρά ανθρώπους που πολέμησαν για την ελευθερία τους, αλλά όπως είπε και ο Πλάτων: «Δια την των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίνονται».
Στην Ύδρα είχε συγκεντρωθεί πλήθος πληρεξουσίων για την συνέλευση που ετοίμαζαν. Η εφημερίδα Απόλλων, όργανο των αντικυβερνητικών καταφερόταν εναντίον του Κυβερνήτη με εξευτελιστικούς χαρακτηρισμούς όπως τύραννος, εχθρός του έθνους και όργανο της Ρωσίας[4]. Ο Κοραής από το Παρίσι, συνέβαλε και αυτός τα μέγιστα στην κατασυκοφάντηση και των εξευτελισμό του Κυβερνήτη. Μέσα από το προπαγανδιστικό έργο του Διάλογος εξαπέλυε λίβελλους εναντίον του Καποδίστρια, με σκοπό την σπίλωσή του και την εγκαθίδρυση φιλελεύθερης κυβέρνησης γαλλικού τύπου στην Ελλάδα[5]. Οι πρέσβεις και οι ναύαρχοι των προστάτιδων δυνάμεων προσπαθούσαν να τηρούν τους τύπους απέναντι στον Κυβερνήτη, στην πραγματικότητα όμως όχι μόνο ενίσχυαν τους στασιαστές, αλλά ήταν οι δημιουργοί των επαναστατικών κινημάτων στην Ύδρα και στην Μάνη[6]. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο ίδιος ο Καποδίστριας σε επιστολή του προς τον φίλο του Eynard:«Οι ναύαρχοι και οι πρέσβεις της Γαλλίας και της Αγγλίας προσφέρουν ξεχωριστή φιλία στους Υδραίους επαναστάτες, ενώ απαξιούν να στηρίξουν ηθικώς της ελληνική κυβέρνηση…Είναι φανερό ότι τα ελληνικά κινήματα -Μανιατών και Υδραίων-είναι καρποί και αποτέλεσμα των αγώνων ξένων ανθρώπων, που τα δημιούργησαν για την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων και εναντίον της Ελλάδος[7]!...»
Ο Καποδίστριας που είχε γνώση όλων των ανωτέρω ενεργειών, προαισθανόταν ότι το τέλος δεν ήταν μακριά, αγωνιούσε όχι για τον εαυτό του αλλά για την Ελλάδα και τα παιδιά της. Γνώριζε ότι αν χαθεί αυτός, τότε θα καταστρέψουν ότι καλό είχε δημιουργήσει για την πατρίδα με το αίμα της καρδιάς του. Σε επιστολή του προς τον Γάλλο ναύαρχο Lalande αναφέρει χαρακτηριστικά: «Εγώ δε και τις δολοπλοκίες όλων σας εγνώριζα, αλλά έκρινα ότι δεν πρέπει με κανένα τρόπο να κόψω το νήμα της συνεργασίας μαζί σας, γιατί έδινα προτεραιότητα στην ανόρθωση και ανασυγκρότηση της Ελλάδος. Αν έκοβα τις σχέσεις με τις λεγόμενες «προστάτιδες» Δυνάμεις, τούτο θα ήταν εις βάρος της Ελλάδος και δεν ήθελα με κανένα τρόπο να προσθέσω βάρος και στη συνείδησή μου. Και άφησα τα πράγματα να λαλήσουν μόνα τους. Τώρα λοιπόν έχουν ήδη λαλήσει μεγαλοφώνως-με την αποκάλυψη της σκευωρίας-οπότε επείγει ο καιρός της θεραπείας… Για να εμποδίσουμε τον θάνατο του αρρώστου, της Ελλάδος… Και η θεραπεία πρέπει να ξεκινήσει από το Λονδίνο…προκειμένου να αποδυναμώσουμε την πηγή και την ρίζα του κακού!..».
Όλες αυτές οι δολοπλοκίες και οι καταχθόνιες ενέργειες είχαν φθείρει ψυχικά τον Κυβερνήτη, ο ίδιος όμως δεν υποχωρούσε ούτε βήμα από την εκπλήρωση του καθήκοντος, όπως γράφει στον Eynard «…με τις δυνάμεις που μου απομένουν θα σηκώσω τον σταυρό μου[8]…». Στις 14 Σεπτεμβρίου 1831 γράφει προς τον πρίγκηπα Αλέξανδρο Σούτσο πρεσβευτή της Ελλάδας στο Παρίσι, καταγγέλλοντας την ανθελληνική και ανεπίτρεπτη ανάμειξη Γάλλων και Άγγλων αξιωματικών στις θλιβερές αντικυβερνητικές ενέργειες της Ύδρας και της Μάνης «Όλοι οι Έλληνες είναι πεπεισμένοι ότι οι Μανιάτες κινούνται με ξένες προτροπές[9].». Στο Ναύπλιο είχε αρχίσει να διαδίδεται ότι η ζωή του Κυβερνήτη κινδυνεύει. Ο αστυνόμος του Ναυπλίου ενημέρωσε τον Καποδίστρια ότι ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης είχε αγοράσει έξι πιστόλες, αλλά ο Κυβερνήτης απάντησε «… θα σεβασθούν τας λευκάς μου τρίχας». Επίσης ο Αυστριακός πρόξενος του Ναυπλίου Πρόκες Όστεν είχε πληροφορίες ότι στο Άργος συνωμότες διενεργούσαν εράνους με σκοπό να συγκεντρώσουν χρήματα για να πληρώσουν τους δολοφόνους του Κυβερνήτη[10]. Την παραμονή της δολοφονίας συνέβη κάτι που συνέβαλε και αυτό στην απόφαση των Μαυρομιχαλαίων. Ο Ρίκορντ μετέφερε στον Κυβερνήτη την παράκληση της υπέργηρης μητέρας του Πετρόμπεη να δεχθεί την ακροασή του[11]. Ο Κυβερνήτης δέχθηκε αλλά όσο ανέμενε στον προθάλαμο ο Μανιάτης οπλαρχηγός, ο Καποδίστριας διάβασε ένα άρθρο του αγγλικού ταχυδρόμου που τον κατηγορούσε ως άνθρωπο που εξυπηρετεί τα ρωσικά συμφέροντα και καταδιώκει άδικα τους Μαυρομιχαλαίους. Αυτό τον εξαγρίωσε σε βαθμό που αρνήθηκε να δεχθεί τον Πετρόμπεη, τούτο έγινε γνωστό στους Κωνσταντίνο και Γεώργιο Μαυρομιχάλη και μάλλον επηρέασε αρνητικά την μανιάτικη υπερηφάνεια.
Ο ΤΡΑΓΙΚΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Την Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 1831, ο Καποδίστριας σηκώθηκε όρθρου βαθέως κάθισε λίγο στο γραφείο του, έγραψε το τελευταίο σύντομο σημείωμα «τω Κυρίω Ν.Ν.» ο παραλήπτης του οποίου είναι άγνωστος έως σήμερα και στις 6 π.μ. ξεκίνησε για τον εκκλησιασμό του στον ιερό ναό του Αγ. Σπυρίδωνα, όπως έκανε πάντοτε από τότε που έγινε Κυβερνήτης του ελληνικού κράτους[12]. Συνοδευόταν μόνο από τον κρητικό μονόχειρα Κοζιώνη που είχε χάσει το δεξί του χέρι στην μάχη του Νεόκαστρου και τον στρατιώτη Λέοντα. Υπάρχει επίσης η μαρτυρία του ιατρού Τζεκκίνι που αναφέρει ότι ούτε το αγαπημένο σκυλί του, δεν άφηνε τον Καποδίστρια εκείνο το πρωί να φύγει από το Κυβερνείο[13]. Σημάδι της μοίρας; Ποιος ξέρει. Στον δρόμο προς τον Αγ. Σπυρίδωνα άκουσε πίσω του βήματα γοργά, ήταν οι Γεώργιος και Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης, συνοδευόμενοι από τους δύο ένοπλους φρουρούς τους Ιωάννη Καραγιάννη και Ανδρέα Γεωργίου. Οι Μαυρομιχαλαίοι ντυμένοι με τις επίσημες φορεσιές τους και οπλισμένοι, προσπέρασαν γρήγορα τον Καποδίστρια κάνοντας σιωπηλή υπόκλιση και κατευθύνθηκαν προς τον ναό του Αγ. Σπυρίδωνα, αναμένοντας τον Κυβερνήτη[14]. Όταν έφθασε ο Καποδίστριας στον ναό αντίκρυσε τους Μαυρομιχαλαίους να τον περιμένουν στο κεφαλόσκαλο της εκκλησίας και για μια στιγμή κοντοστάθηκε κοιτάζοντας προς την οικία του υπουργού Στρατιωτικών Ροδίου σαν κάτι να αναζητούσε ή σαν να έφερνε στο νου του τις προειδοποιήσεις που του είχαν γίνει. Αλλά ο Κυβερνήτης γενναίος όπως πάντα βάδισε προς το πεπρωμένο του. Φθάνοντας στην είσοδο της εκκλησίας τον χαιρέτησαν με βαθιά υπόκλιση ο Κωνσταντίνος και ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης και ο Κυβερνήτης ανταπέδωσε βγάζοντας το καπέλο του, τότε ο μεν πρώτος τον πυροβόλησε με την πιστόλα του στο κεφάλι, ενώ ταυτόχρονα ο Γεώργιος του βύθισε το μαχαίρι του στην κοιλιακή χώρα[15]. Την ίδια στιγμή πυροβόλησε και ο φρουρός των Μαυρομιχαλαίων, Καραγιάννης προς τους φρουρούς του Κυβερνήτη αλλά η σφαίρα του εξοστρακίστηκε και σφηνώθηκε στην εξωτερική τοιχοποιία του ναού στα δεξιά της εισόδου, όπου βρίσκεται έως σήμερα. Ο Κυβερνήτης σύμφωνα και με την έκθεση των ιατρών πέθανε ακαριαία[16]. Ακολούθως ο μονόχειρας Κοζιώνης πυροβόλησε και τραυμάτισε βαριά τον Κωνσταντίνο, τον οποίο αποτελείωσε το μαινόμενο πλήθος σέρνοντας τον έως την πλατεία Συντάγματος. Το ίδιο βράδυ έριξαν το άψυχο σώμα του στην θάλασσα[17]. Ο Γεώργιος μαζί με τους δύο φρουρούς του, κατέφυγε τελικά στην οικία του Γάλλου πρεσβευτή Ρουάν, λέγοντάς του ότι σκότωσε τον Κυβερνήτη και ζητά την προστασία της Γαλλίας, όμως ο Ρουάν υπό την πίεση του εξαγριωμένου πλήθους αναγκάστηκε να τον παραδώσει στον στρατιωτικό διοικητή του Ναυπλίου Αλμείδα. Αργότερα ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης δικάστηκε και εκτελέστηκε[18]. Ο Καποδίστριας θάφτηκε με τιμές αρχικά στο Ναύπλιο και μερικούς μήνες αργότερα στο αγαπημένο του μοναστήρι της Πλατυτέρας στην Κέρκυρα.
Οι Μαυρομιχαλαίοι είναι οι φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας του Καποδίστρια, όμως η προαιώνια διχόνοια, τα πολιτικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο, που κινδύνευαν από την δημιουργία ενός κράτους που δεν θα ήταν υπό τον έλεγχό τους, ή χειρότερα θα ήταν υπό την Ρωσική επιρροή, αλλά και τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα των τοπικών ελίτ (κοτζαμπάσηδων, πλοιοκτητών, Φαναριώτων) που ένοιωθαν να χάνουν την εξουσία που είχαν επι τουρκοκρατίας, είναι ηθικοί αυτουργοί της δολοφονίας του Κυβερνήτη. Λίγες ημέρες πριν την δολοφονία του στις 14 Σεπτεμβρίου 1831, γράφει στον φίλο του Eynard: «Ας λέγουν και ας γράφουν ότι θέλουν. Θα έλθη όμως κάποτε καιρός, ότε οι άνθρωποι κρίνονται όχι σύμφωνα με όσα είπον ή έγραψαν περί των πράξεών των, αλλά κατ αυτήν την μαρτυριά των πραξεών των. Υπ αυτής της πίστεως, ως αξιώματος, δυναμούμενος έζησα μέσα είς τον κόσμον μέχρι τώρα, οπότε ευρίσκομαι είς την δύσιν της ζωής μου, και υπήρξα πάντοτε ευχαριστημένος δια τούτο. Μου είναι αδύνατον πλέον να αλλάξω τώρα. Θα συνεχίσω εκπληρών πάντοτε το χρέος μου, ουδόλως φροντίζων περί του εαυτού μου, και ας γίνη ότι γίνη [19]». Αρκετά χρόνια μετά την δολοφονία ο Πετρόμπεης ακούγοντας κάποιον να κατηγορεί τον Καποδίστρια του είπε: «Δεν μετράς καλά φιλόσοφε, ανάθεμα στους Αγγλογάλλους που έγιναν η αιτία να χάσω τους δικούς μου και το Έθνος έναν άνθρωπο που δεν θα ματαβρεί αι το αίμα του με παιδεύει έως τώρα».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Δαφνής Γ., «Έγκλημα στην Εκκλησία», στο Ιωάννης Α. Καποδίστριας, Η γένεση του ελληνικού κράτους, τ.2, εκδ. Το ΒΗΜΑ, Αθήνα 2021.
Κόκκινος Δ., «Εντείνονται οι επιθέσεις των στασιαστών», στο Η Ελληνική Επανάστασις, τ.6, εκδ. Μέλισσα.
Κούκος Α., Ευνάρδος-Καποδίστριας: Η αλληλογραφίας τους πηγή ιστορικής γνώσης για το σύγχρονο ελληνισμό.
Κούκου Ε., «Οι ένοχοι και το τέλος», στο Ιωάννης Α. Καποδίστριας Ρωξάνδρα Σ. Στούρτζα, Μια ανεκπλήρωτη αγάπη, εκδ.Πατάκη, Αθήνα 2021.
Κωνσταντάρας Κ., «Η Ημέρα της Δολοφονίας», στο Ιωάννης Καποδίστριας ο ηγέτης, ο κυβερνήτης, ο διπλωμάτης, ο άνθρωπος., εκδ. Ήλεκτρον, Αθήνα 2015.
[1] Δ. Κόκκινος., «Εντείνονται οι επιθέσεις των στασιαστών», στο Η Ελληνική Επανάστασις, τ.6, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα, σελ. 674.
[3] Γ.Δαφνής., «Έγκλημα στην Εκκλησία», στο Ιωάννης Α. Καποδίστριας, Η γένεση του ελληνικού κράτους, τ.2, εκδ. Το ΒΗΜΑ, Αθήνα 2021, σελ. 605.
[5] ΑΠ. Δασκαλάκη., «Οι κατά του Κυβερνήτου Λίβελλοι», στο Κοραής και Καποδίστριας, εκδ. Λαβύρνθος, Αθήνα 2018, σελ. 22-34.
[6] Δ. Κόκκινος., ό.π., σελ. 676.
[7] Ε. Κούκου., «Οι ένοχοι και το τέλος», στο Ιωάννης Α. Καποδίστριας Ρωξάνδρα Σ. Στούρτζα, Μια ανεκπλήρωτη αγάπη, εκδ.Πατάκη, Αθήνα 2021, σελ.584.
[9] Ε. Κούκου.,ό.π., σελ.585.
[10] Δ. Κόκκινος., ό.π., σελ. 677.
[12] Ε. Κούκου.,ό.π., σελ.587 & Δ. Κόκκινος., ό.π., σελ. 679.
[13] Κ. Κωνσταντάρας., «Η Ημέρα της Δολοφονίας», στο Ιωάννης Καποδίστριας ο ηγέτης, ο κυβερνήτης, ο διπλωμάτης, ο άνθρωπος., εκδ. Ήλεκτρον, Αθήνα 2015, σελ. 338.
[14] Κ. Κωνσταντάρας., ό,π., σελ. 346.
[15] Κ. Κωνσταντάρας., ό.π., σελ. 348 & Δ. Κόκκινος., ό.π., σελ. 680.
[16] Κ. Κωνσταντάρας., ό.π., σελ. 339.
[17] Δ. Κόκκινος., ό.π., σελ. 680-681.
[18] Δ. Κόκκινος., ό.π., σελ. 681-682.
[19]Α.Κούκος., Ευνάρδος-Καποδίστριας: Η αλληλογραφίας τους πηγή ιστορικής γνώσης για το σύγχρονο ελληνισμό, σελ.11
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου